شهر شوشتر کجاست؟ از پیش شماره این شهر تا مناطق گردشگری و مشاهیر آن

مشخصات

کشور	ایران
استان	خوزستان
شهرستان	شوشتر
بخش	مرکزی
جمعیت	۱۳۹ هزار نفر
مساحت	۲۴۳۶ کیلومتر مربع
زبان گفتار	گویش شوشتری، گویش بختیاری و زبان عربی
مذهب	شیعه
ارتفاع از سطح دریا	۱۵۰ متر
شرایط آب و هوا	مدیترانه‌ ای
پیش شماره تلفن	۰۶۱
شناسه ملی خودرو	ایران ۲۴ (ن) - ۳۴ (ه)
ره آورد	حلوا زردک، سبزی سرخ شده، ارده، ترشیجات، قلم‌نی شوشتری، کلوچه شوشتری

شوشتر شهری در استان خوزستان و مرکز شهرستان شوشتر است. این شهر دارای تاریخ و تمدنی کهن است و تا ابتدای دوره پهلوی مرکز استان خوزستان بوده‌است. شوشتر به تنهایی ۱۴ میراث جهانی ثبت شده در فهرست یونسکو را در خود جای داده و در دامنه کوه‌های زاگرس قرار دارد. لقب این شهر از دیرباز «دارالمؤمنین» بوده و به عنوان «پایتخت سازه‌های آبی جهان» شناخته می‌شود. شوشتر با مساحت ۲۴۳۶ کیلومتر مربع در شمال استان خوزستان کشور ایران، بین ۴۸ درجه و ۳۵ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۲ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و ۳۱ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۲۶ دقیقه فرض شمالی از خط استوا قرار گرفته‌است. جمعیت آن ۱۳۹ هزار نفر است و پنجاه و هفتمین شهر از نظر جمعیت در ایران است و در استان خوزستان پس از کلانشهر اهواز و شهرهای دزفول و آبادان چهارمین شهر بزرگ استان از لحاظ جمعیت محسوب می‌شود. موقعیت شوشتر در استان خوزستان مرکز و متمایل به شمال است. از لحاظ طبیعی دامنه‌های پایانی کوه‌های زاگرس، مرز شرقی این شهرستان و رود دز مرز غربی این شهرستان را تشکیل می‌دهد. میانگین ارتفاع شهرستان شوشتر از سطح دریا ۱۵۰ متر و ارتفاع نقطه مرکزی شهر شوشتر از سطح دریا ۶۵ متر است. کوه‌های مشرف به شوشتر فدلک نام دارند که پایان چین خوردگی‌های زاگرس در جلگه خوزستان هستند. فاصله شوشتر تا اهواز ۸۵ کیلومتر و تا تهران ۸۳۱ کیلومتر و تا خلیج فارس ۲۲۲ کیلومتر است. شوشتر تا سال ۸۳ دارای بخش‌های مرکزی و گتوند بود. با تبدیل بخش گتوند به شهرستان گتوند، هم‌اکنون شهرستان شوشتر دارای بخش‌های مرکزی به مرکزیت شوشتر و شعیبیه، به مرکزیت گوریه است. شوشتر از اطراف با شهرستان‌های اهواز، دزفول، گتوند، هفتکل، مسجد سلیمان، شوش و باوی هم‌ مرز است. شوشتر دارای زمستان و پاییزی مدیترانه‌ای بوده و زیست‌بوم سرسبز آن از پایان زمستان تا آغازه‌های بهار بسیار دلپذیر است. این شهر با زیست‌بوم زیبای جلگه‌ای-کوهپایه‌ای و کوهستانی خود در سراسر سال و به ویژه در روزهای نوروز پذیرای شمار بسیاری از گردشگران است. گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال این شهر به ترتیب تیر و دی می‌باشند. میانگین دمای سالیانه ۲۷٫۲ درجه سانتیگراد است. متوسط بارندگی سالیانه در شوشتر ۳۲۲ میلی‌متر محاسبه شده‌است.  زبان مردم شوشتر گویش شوشتری از گویش‌های زبان فارسی است. گویش بختیاری و زبان عربی نیز در میان اقوام مربوطه به کار می‌رود.
 

این شهرستان شامل بخش‌ های زیر می‌باشد:

 

بخش ها:

بخش مرکزی، بخش شعیبیه، بخش میان‌ آب
 

دهستان:

دهستان سردارآباد، دهستان شعیبیه شرقی، دهستان شعیبیه غربی، دهستان شهید مدرس، دهستان میان‌آب جنوبی، دهستان میان‌آب شمالی
 

روستاها:

ظهیریه، محامید، هلاله منزل، هلاله کنار، مریره، غانم، درب خزینه، به بید، آبگنجی، سبزی، مهدیه، منحوش، حاج منعم، شلیلی بزرگ، شلیلی کوچک، قل رومزی، حسام آباد، چهارگاوه، نصیر، یباره، غلیم، سوفان علیا، سوفان سفلی، مجریه و ...
 

جای‌ های دیدنی شهرستان شوشتر

 

برج کلاه فرنگی شوشتر

برج کلاه‌ فرنگی بخشی از سازه‌های آبی و جاهای دیدنی شوشتر است. در مورد قدمت برج، اطلاعات مشخصی وجود ندارد. جالب اینجاست که حتی در مورد کاربری این برج هم کسی نظری نداشته است. البته بعضی کارشناسان گفته‌اند که این برج یک جورهایی باقی مانده یک برج ۸ضلعی در دوره ساسانی است. امکانش هست که در قدیم‌ها از برج کلاه فرهنگی از جاهای دیدنی شوشتر به‌عنوان یکی از دیدنی های شوشتر برای دیده‌بانی رودخانه و نظارت روی کار کارگران استفاده می‌کردند. یک نظریه جدید می‌گوید که قدمت برج به زمان داریوش هخامنشی برگشته و کاربرد آن برای پیام‌ رسانی بوده است. در دوره داریوش هخامنشی، از شمال آفریقا تا آسیا و شوش و پارسه، برج‌هایی برای پیام‌رسانی ساخته شدند. پیام‌ها با روشن کردن آتش در شب و با زبان رمز به دست داریوش هخامنشی می‌رسید.
 

سازه‌ های آبی شوشتر

سازه‌ های آبی از جاهای دیدنی شوشتر به‌عنوان یکی از دیدنی های شوشتر از عجایب این استان است که می‌توانید در آن نبوغ بالای سازندگان را ببینید. سازندگان این سازه‌های آبی دانش فنی زیاد در حوزه مهندسی هیدرولیک و مدیریت آب داشتند. این سازه هوش و درایت گذشتگان را به‌شکل واضحی به نمایش می‌گذارد و تصویر خوبی از تاریخ شوشتر را به شما نشان می‌دهد. بنابراین توانستند سازه‌ای بسازند که به بهره‌‌برداری اصولی و صحیح از منابع آبی شوشتر خوزستان کمک می‌کند. در واقع ساخت این سازه‌ها باعث شد تا با انحراف و انتقال آب کارون بتوان از این منبع الهی، بهترین استفاده را برد. خیلی از کارشناسان گفته‌اند که سنگ بنای سازه‌های آبی از جاهای دیدنی شوشتر که از جاذبه‌های گردشگری شوشتر است، به دوره هخامنشیان برمی‌گردد؛ اما خب در اصل خود سازه‌ها مربوط به دوره ساسانی هستند. ساخت سازه‌ها به دستور پادشاهانی مثل اردشیر اول و شاهپور انجام شده و در دوره‌های بعدی کامل‌تر شده‌اند. اسنادی وجود دارد که نشان می‌دهد در دوره قاجار هم این سازه‌ها مرمت شده‌اند.
 

بند خاک

بند خاک یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر خوزستان است که نزدیک امام‌زاده عبدالله قرار گرفته و بخشی از سازه‌های آبی این شهرستان است. این بند، آب را از نهر «داریون» به نهر «رقط» منتقل کرده و زمانی که خطر طغیان نهر ریوان وجود دارد، آب را کنترل و آن را به نهر رقط هدایت می‌کند. این بند هم مثل دیگر سازه‌های آبی شوشتر در دوره ساسانی ساخته شده و از زیباترین دیدنی های شوشتر است. بند خاک در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ به ثبت آثار ملی ایران و در سال ۱۳۸۸ به ثبت میراث جهانی یونسکو رسیده است.
 

خانه‌ مستوفی

خانه مستوفی یکی از جاهای دیدنی شوشتر و جزو دوست‌داشتنی‌ترین جاذبه های گردشگری شوشتر است. این خانه حالا به رستوران، عکاس‌خانه و موزه تبدیل شده است و درست در بافت تاریخی شهرستان شوشتر قرار دارد. میان حیاط خانه، درختی زیبا با شاخه‌های پُر را می‌بینید که حسابی روی نیمکت‌های چوبی سایه می‌اندازد. طبق مستندات، قدمت خانه مستوفی از جاهای دیدنی شوشتر به دوره قاجار برمی‌گردد. مالک اول این خانه یک تاجر ثروتمند شوشتری به‌‌اسم «محمدعلی مستوفی» بود. معماری خانه مستوفی مشابه سبک معماری در اواخر دوره قاجار بوده و زمان پادشاهی مظفرالدین شاه ساخته شده است.از میان دالان‌های حیاط می‌توانید چشم‌اندازی خیره‌کننده به پل بند شادروان و رود شطیط داشته باشید. معماری خانه مستوفی کار حاج محمدتقی معمار بوده که در ساخت آن از هنر و سلیقه خود چیزی کم نگذاشته است. در بخش شرقی خانه می‌توانید یک حوض ۸ ضلعی را ببینید که در مرکز آن حوضی دایره‌ای شکل ساخته شده است.
 

کاروان‌ سرای افضل

کاروان‌سرای افضل یکی از دیدنی های شوشتر است که دوره ساخت آن به قاجار برمی‌گردد. بنای کاروان‌سرا در ۴ طبقه ساخته شده که شامل شبستان (زیرزمین)، طبقه همکف، طبقه اول و شودان می‌شود. نقش‌های آجری کارونسرا شامل طرح‌های خوون چینی خفته، حصیری و راسته هستند. در سکوی دور حیاط این خانه از جاهای دیدنی شوشتر هم می‌توانید تزیینات آجری زیبایی را ببینید که به سبک فخرومدین کار شده‌اند. فخرومدین به شبکه‌های درون حصار و باره اماکن مذهبی و باغ‌ها گفته می‌شود. در این سبک، آجرها به صورت شبکه‌ای تکرار می‌شوند. در مورد وجه تسمیه فخرومدین باید بگویم که «فخر» به معنای «گِل پخته» و «مدین» به معنای «مادگی»، «فرورفتگی» و «حفره» است. برای کف‌سازی حیاط این بنای زیبا که جزو جاذبه های گردشگری شوشتر خوزستان است، از قاب آجری استفاده کرده‌اند. در حال حاضر این بنا محلی برای نمایشگاه‌های صنایع‌دستی استان آن هم به صورت دائمی است.
 

خانه مرعشی

در بافت کهنه شهر، یک خانه تاریخی و قدیمی وجود دارد که به آن خانه مرعشی می‌گویند. قدمت این خانه تقریبا به دوره قاجار برمی‌گردد. خانه مرعشی در ابتدا متعلق به شخصی به ‌اسم «سیدمحمدحسین مرعشی» بود که همراه خانواده‌اش در آن زندگی می‌کردند. بنای خانه از جاهای دیدنی شوشتر با تلفیقی از دو سبک معماری قجری و پهلوی ساخته شده و در حال حاضر هم به ‌عنوان دفتر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی شوشتر از آن استفاده می‌شود. خانه مرعشی، این زیباترین دیدنی های شوشتر روی صخره‌ای بلند و عمودی، کنار رودخانه و دقیقا مشرف به سازه‌های آبی شوشتر قرار گرفته است.
 

پل بند لشکر

که یکی دیگر از جاهای دیدنی شوشتر است، با هدف برقراری ارتباط مردم شهر شوشتر با آبادی‌های دیگر و همین‌طور برای هدایت آب ساخته شده است. سازه اصلی این پل به دوران باستان برمی‌گردد، اما طاق‌های هلالی شکل آن نشان از هنر معماری صفویه دارد.  این پل حدود ۱۲۴ متر طول و ۸ متر ارتفاع دارد. برای ساخت پل بند لشکر از ماسه، ملاط ساروج و سنگ استفاده شده است. پل بند لشکر در گذشته‌های دور ۱۳ دهانه داشت، اما حالا فقط ۱۱ دهانه آن باقی مانده است. 5 تا از دهانه‌های پل بند لشکر در دوره قاجار ویران شدند و چون هزینه مرمت بالا بود، حاکم هم به خودش زحمت نداد آن را مرمت کند. پل بند شوشتر خیلی زیباست. آجرها آنقدر ظریف و مرتب کنار هم چیده شده‌اند که باورتان نمی‌شود آن را تنها با دست و چند ابزار در زمان‌‌هایی دور ساخته باشند. این همه ظرافت در ساخت طاق‌ها و هم‌شکل بودن آن‌ها، آدم را به فکر می‌اندازد، نکند فضایی‌ها در ساخت این دیدنی های شوشتر به مردم کمک کرده باشند؟
 

قلعه سلاسل شوشتر

قله سلاسل به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی شوشتر، جزو میراث فرهنگی یونسکو است. طبق دست‌نوشته‌های تاریخی، قدمت این قلعه به دوره هخامنشیان برمی‌گردد. قلعه سلاسل در گذشته‌های دور وسعت زیادی داشته و چند حیاط داشت. از مهم‌ترین ویژگی‌های قلعه سلاسل می‌ توانیم به تزئینات مینا و لاجوردی و طلا و کوشک‌ های باشکوه اشاره کنیم. قلعه سلاسل در گذشته ۲ کاربرد داشت. یکی برای نظارت بر تقسیم آب و دیگری هم برای اهمیت استراتژیکی، حکومتی و نظامی. ابهت و عظمت این قلعه در طول سال‌های طولانی به خاطر فرسایش از بین رفته است؛ اما بازمانده‌های آن هنوز هم زیبا و باصلابت هستند.
 

باغ خان شوشتر

باغ خان یکی از جاهای دیدنی شوشتر و از جاذبه های گردشگری شوشتر در حاشیه غربی رود گرگر قرار گرفته است. این باغ از دوره قاجار به جای مانده و آب مورد نیاز آن هم به ‌وسیله کانال‌های آبشار و آسیاب‌های شهر تامین می‌شود. باغ خان مثل دیگر دیدنی های شوشتر معماری قدیمی دارد که دقیقا حال‌وهوای قدم زدن در گذشته را برای شما تداعی می‌کند. درخت‌های باغ بیشتر شامل درخت‌های میوه هستند و میان آن‌ها می‌توانید چند تایی درختچه گل‌های زینتی مثل شاه‌پسند، لاله عباسی، رز و محمدی و گل کاغذی را ببینید.
 

چشمه سوزنگر

چشمه سوزنگر یکی از جاهای دیدنی شوشتر در شمال‌غرب قدمگاه صاحب‌الزمان قرار گرفته است. مردم شهرستان شوشتر، آب این چشمه را مقدس می‌دانند و بر این باور هستند که در گذشته‌های دور و دراز، یکی از عارفان بزرگ در قرن سوم هجری قمری به‌ اسم «سهل بن عبدالله شوشتری» نزدیک چشمه زندگی می‌کرد و چشمه در واقع محلی برای عبادت او بود. مردم قدیم می‌گفتند که این عارف از آب چشمه می‌نوشید و در زمین‌های اطراف هم کشاورزی می‌کرد. همین موضوع هم باعث شده چشمه سوزنگر، از دیدنی های شوشتر را مقدس بنامند.
 

بازار سنتی شوشتر

بازار سنتی که یکی از جاهای دیدنی شوشتر است، در دوره قاجار ساخته شده و مرکز تجارت و خرید در این شهرستان است. بازار هنوز آن بافت قدیمی خودش را حفظ کرده و حال‌وهوایی گرفته و کم‌وبیش تاریک دارد. بخش‌های اصلی این بازار مسقف و صلیب‌شکل هستند. مغازه هم تا دلتان بخواهد اینجا هست. مغازه‌دارها از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می‌فروشند و هر کدام رنگ و بویی خاص به بازار داده‌اند. صدای باربرهایی که فریاد می‌زنند بار می‌بریم، در بازار طنین‌انداز می‌شود و با صدای هیاهوی مردم درمی‌آمیزد.
 

پارک داریون

از جاهای دیدنی شوشتر درست بالای نهر داریون و در تقاطع پل شطیط و بلوار علامه شیخ شوشتری قرار دارد. پارک قسمتی ساحلی دارد که مطمئنم برای گذراندن ساعتی در آرامش بهترین انتخاب شما خواهد بود. این پارک یک آب‌نمای زیبا به رنگ‌های رنگین‌کمان دارد و همین آب‌نما هم آن را به یکی از زیباترین دیدنی های شوشتر تبدیل کرده‌اند.
 

مسجد جامع شوشتر

مسجد جامع شوشتر که ۱۲۰۰ ساله شده، بعد از مسجد جامع یزد، قدیمی‌ترین مسجد جامع در ایران است. البته در مورد قدمت این مسجد اختلاف‌ نظرهایی وجود دارد و بعضی با توجه به ایوان بلند، قوس طاق‌ها و شبستان، زمان ساخت آن را به دوره ساسانیان نسبت می‌دهند. خود بنای مسجد به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی شوشتر، آجری است، اما قسمت بالایی مناره آن به زیبایی کاشی‌کاری شده و از دور فیروزه‌ای رنگ دیده می‌شود. شواهد تاریخی نشان می‌دهند ساختمان اولیه مسجد که یکی از جاهای دیدنی شوشتر است، یک شبستان طرف قبله و در ضلع‌های دیگر، رواق و صحن دارد که به سبکی منسوب به عربی ساخته شده‌ اند. در دوران صفویه یعنی در سال ۱۰۸۸ هجری قمری، تیرهای چوبی مسجد خراب شدند، اما خیلی زود بازسازی آن‌ها انجام شد. بازسازی‌های دیگری هم روی این جاذبه های گردشگری شوشتر انجام شد، به همین دلیل هم بنای فعلی بیشتر به معماری دوره صفویه شباهت دارد. از بنای اولیه فقط بقایای کتیبه، قسمتی از دیوار سمت قبله، مناره و دیوار شرقی بین مناره و گلدسته باقی مانده است.
 

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان شوشتر

 

محمدتقی شیخ شوشتری

وی فرزند شیخ محمدکاظم، که نتیجه ی شیخ جعفر شوشتری است، به سال ۱۳۲۰ ه‍.ق.(۱۲۸۱ ه‍.ش.) در نجف تولد یافت. پدرش اهل شوشتر و مادرش اهل کرمان بود. از خاندانی فرهیخته، دانشمند و اهل علم و فضل است، و پدران او سابقه مبارزاتی بر علیه رژیم‌های ستمگر داشته‌اند، تا حدی که پدر او و نیز پدربزرگ او (فرزند شیخ جعفر شوشتری) به خاطر مخالفت و سخنرانی علیه رضاشاه تبعید شده بودند. وی در مکتب، قرآن و خواندن و نوشتن و خط ترسل را فرا گرفت، و در هفت سالگی به شوشتر بازگشت، و چیزی نگذشت که مادرش دار فانی را وداع گفت. بعد از فوت مادر، مقدمات و سطح را نزد سید حسین نوری، سید محمد علی امام و سید علی‌اصغر حکیم -که اغلب از شاگردان پدرش بودند- گذراند، و پس از آن نیز با آموزش‌های استادانی نظیر محمدتقی شیخ‌الاسلام و سید مهدی آل طیب و پدر خود، در سن شانزده یا هفده سالگی به درجه اجتهاد نایل شد. وی با توجه به نبوغ و ذکاوت فراوانی که داشت، بسیاری از کتاب‌هایش بدون استاد مطالعه می‌نمود: یعنی ابتدای هر کتابی را از استادان فرا می‌گرفت، و بقیه اش را خود مطالعه می‌کرد، و به خوبی آن‌را فرا می‌گرفت. بعد از سال ۱۳۵۴ ه‍.ق.(۱۳۱۴ ه‍.ش.) به دلیل قانون کشف حجاب به همراه سید باقر حکیم از شوشتر به عتبات هجرت کرد، و در حوزه‌های علمیهکربلا و سپس نجف به کسب علوم و معارف اسلامی ادامه داد، و در همان جا بود که به حلقه درس شیخ آقا بزرگ تهرانی پیوست و از وی اجازه روایت دریافت کرد. او در آنجا اقدام به تالیف کتاب ارزشمند قاموس الرجال نمود و موفق به کسب اجازه از شیخ آقا بزرگ تهرانی گردید. او به سال ۱۳۶۰ ه‍‍.ق.(۱۳۲۰ ه‍.ش.) پس از سپری شدن دوران رضاشاه به شوشتر مراجعت کرد و ضمن تدریس علوم اسلامی، به تحقیقات خود نیز ادامه داد، و سرانجام در بیست و نهم اردیبهشت سال ۱۳۷۴ هجری شمسی (۱۹ ذی الحجه سال ۱۴۱۶ هجری قمری) در ۹۶ سالگی در شوشتر دار فانی را وداع گفت.